بیماری های ناشی از ریزوکتونیا در چغندرقند
مدیریت آفت:
1-شخم عمیق بعد از برداشت 2- رعایت تناوب و آیش 3- کشت به موقع 4- آبیاری مرتب و به موقع 5- از بین بردن علف هرز 6- سمپاشی
گیاهان صنعتی مختلفی در دنیا در حال کشت هستند، از جمله این گیاهان که در سطوح وسیع کشت و به مصرف صنایع تولید قند و شکر میرسد، چغندرقند است. میزان برداشت غده این گیاه در هکتار در کنار عیار قند تولیدی آن از جمله فاکتورهایی است که میتواند کشت آن را اقتصادی نماید. هرگونه عاملی که سبب کاهش هر یک از این موارد در مزرعه شود، سبب ایجاد خسارت و یا حتی از بین رفتن کشت در مزارع چغندر میشود. از این میان عوامل مختلف بیماریزایی گیاهی سهم بزرگی در به خطر انداختن کشت این گیاه دارند. این عوامل با خسارات مستقیم و غیر مستقیمی که روی این گیاه ایجاد میکنند باعث میشوند تا صدماتی به محصول نهایی وارد شود. چغندرقند با نام علمی vulgaris Beta گیاهی دو ساله و از تیره Chenopodiaceae می باشد که بصورت گیاهی یکساله زراعت می شود. در سال زراعی 1400-1401، چغندرقند با تولید 7/46 میلیون تن رتبه سوم تولید محصوالت زراعی کشور را به خود اختصاص داده است. دراین میان آذربایجان
غربی با سطح زیر کشت 31825 هکتار و تولید 1789629 تن محصول 23/97 درصد از تولید چغندر قند در کشور را به خود اختصاص داده و از این حیث در رتبه اول تولید این محصول در کشور قرار دارد. عوامل مختلف بیماریزا این محصول را مورد آسیب قرار میدهند که یا در قسمتهای هوایی گیاه و یا روی ریشه گیاه فعالیت میکنند. یکی از مهمترین قارچهای بیماریزا قارچ ریزوکتونیا است که بیماری های مختلفی را در چغندرقند ایجاد می
کند. در این مقاله سعی بر این است که انواع بیماری های ناشی از قارچ ریزوکتونیا بر روی چغندرقند توضیح داده شود.
ریزوکتونیایی در بسیاری از مناطق ایران وجود دارد. قارچ میتواند باعث مرگ گیاهچهها قبل از ظهور شود اما اغلب مرگ گیاهچهها بعد از ظهور دیده میشود. لکههای فرورفته قهوهای تیره درست در زیر سطح خاك تشکیل میشوند و به طرف هیپوکوتیل گسترش مییابند و یک خط مشخص بین بافت سالم و آلوده وجود دارد. اگر آلودگی دور تا دور هیپوکوتیل را احاطه کند گیاهچه چروکیده شده و میمیرد. قارچ عامل بیماری همچنین میتواند موجب پوسیدگی بذر، کم رشدی گیاهان، بالیت برگی و پوسیدگی مخرب ریشهها در اواخر فصل گردد. عامل بیماری solani Rhizoctonia با مرحله جنسی ریزوکتونیایی در بسیاری از مناطق ایران وجود دارد. قارچ میتواند باعث مرگ گیاهچهها قبل از ظهور شود اما اغلب مرگ گیاهچهها بعد از ظهور دیده میشود. لکههای فرورفته قهوهای تیره درست در زیر سطح خاك تشکیل میشوند و به طرف هیپوکوتیل گسترش مییابند و یک خط مشخص بین بافت سالم و آلوده وجود دارد. اگر آلودگی دور تا دور هیپوکوتیل را احاطه کند گیاهچه چروکیده شده و میمیرد. قارچ عامل بیماری همچنین میتواند موجب پوسیدگی بذر، کم رشدی گیاهان، بالیت برگی و پوسیدگی مخرب ریشهها در اواخر فصل گردد. عامل بیماری solani Rhizoctonia با مرحله جنسی cucumeris Thanatephorusاز قارچهای بازیدیومیکوتا است. ریسههای قهوهای روشن تا تیره، با انشعابات با زاویه قائمه، داشتن فرورفتگی در محل انشعابات ریسه و تجمعات سلولهای مونیلیوئید با دیواره ضخیم و قهوهای تیره توسط قارچ تولید میشوند. تعداد هسته
در هر سلول ریسه بیش از 2 عدد بوده و گروههای آناستوموزی AG2-2 و AG-4 به عنوان عامل مرگ گیاهچهها گزارش شده است. اسکلروت کاذب، سلولهای مونیلیوئید و ریسهها در بقایای آلی در خاك بقا مییابند.جدایههای AG2-2 از چغندر قند، در گیاهان چغندر قرمز، ذرت، جو، لوبیا، خربزه، تاج خروس، سویا و گندم بیماریزا بودهاند. بذرهای چغندر قند که در خاکهای گرم کشت میشوند نیازمند محافظت با قارچکشها(تیرام)هستند.
cucumeris Thanatephorusاز قارچهای بازیدیومیکوتا است. ریسههای قهوهای روشن تا تیره، با انشعابات با زاویه قائمه، داشتن فرورفتگی در محل انشعابات ریسه و تجمعات سلولهای مونیلیوئید با دیواره ضخیم و قهوهای تیره توسط قارچ تولید میشوند. تعداد هسته در هر سلول ریسه بیش از 2 عدد بوده و گروههای آناستوموزی AG2-2 و AG-4 به عنوان عامل مرگ گیاهچهها گزارش شده است. اسکلروت کاذب، سلولهای مونیلیوئید و ریسهها در بقایای آلی در خاك بقا مییابند.جدایههای AG2-2 از چغندر قند، در گیاهان چغندر قرمز، ذرت، جو، لوبیا، خربزه، تاج خروس، سویا و گندم بیماریزا بودهاند. بذرهای چغندر قند که در خاکهای گرم کشت میشوند نیازمند محافظت با قارچکشها(تیرام)
هستند.
مرگ گياهچه ناشي از ريزوكتونيا
بیماری های ناشی از ریزوکتونیا در چغندرقند
پوسيدگي بنفش ريشه چغندر قند rot) root (Violet
بیماری مهمی در اروپا بوده ولی در ایران اهمیت چندانی ندارد و در تهران، آذربایجان و اردبیل گزارش شده است. بیماری به صورت لکههای مشخص و یا روی تک گیاهان در مزارع دیده میشود. گیاهان آلوده مقداری نشانههای پژمردگی را بروز میدهند. قارچ به بافتهای ریشه حمله نموده و باعث پوسیدگی آنها میشود. بافتهای پوسیده به رنگ ارغوانی درآمده و سطح خارجی آنها از پوشش نمد مانند میسیلیومی ارغوانی-قرمز عامل بیماری پوشیده میشود که از بخش نوك ریشه به طرف قاعده طوقه گسترش مییابد و باعث افزایش چسبیدن خاك به ریشهها میشود. در ابتدا پوسیدگی سطحی است اما به دلیل فعالیت میکروارگانیسمهای ثانویه پوسیدگی عمیقتر میشود. به دلیل پوسیدگی، اندامهای هوایی دچار توقف رشد شده، زرد و پژمرده میشوند و
میمیرند.
موقعیت تاکسونومیکی عامل بیماری چندان مشخص نیست، هر چند که به نام crocorum Rhizoctonia مشخص شده است، ولی مشخصات معمول ریزوکتونیا را ندارد. این قارچ یک قارچ بازیدیومیست است که مرحله جنسی آن Helicobasidium
purpureum) H. (Syn.: brebissoniiمیباشد. اسکلروتها در خاك یا میزبان تشکیل میشوند که گرد یا پهن بوده و توسط یک پوشش ضخیم نمد مانند (قطر 1-2 میلی متر) پوشیده میشوند. تجمعات استرومایی کوچک و به رنگ بنفش تیره تا
سیاهرنگ از ریسهها در سطح میزبان تشکی میشوند و به عنوان بالشتک عفونی عمل میکنند که میخهای رخنه از آنها وارد میزبان میشوند. مرحله بازیدیومی در ریشهها در طی یک دوره کوتاه در بهار و به صورت هیمنیوم نمد مانند ارغوانی تا بنفش رنگ
در مجاورت سطح خاك تشکیل میشود. بازیدیومها بیرنگ، دارای 2-4 استریگما و هر کدام حاوی یک عدد بازیدیوسپور بیرنگ، تخم مرغی، بیضی شکل، مستطیلی و یا کلیهای شکل است. قارچ به تعدادی از گیاهان مانند سیبزمینی، هویج، شبدر، یونجه،
کیسهکشیش، و حمله میکند. بقا توسط اسکلروت و زیسه در بقایای آلی در خاك و یا ریشه چندین علف هرز چند ساله انجام میشود. دمای بهینه 22-25 درجه سلسیوس است. در خاكهای اسیدی، سنگین و مرطوب و فاقد آهک، خسارت زیادی دارد.
جابجایی خاك آلوده و شخم باعث گسترش بیماری میشود و اهمیت بازیدیوسپور چندان معلوم نیست.
برای کنترل حذف علفهای هرز، شخم عمیق و آیش تابستانه همراه با حذف گیاهان، تناوب زراعی طوالنی مدت و افزودن آهک به خاكهای اسیدی پیشنهاد شده است.
